هوش مصنوعی مرگ تئوری‌ها را رقم می‌زند

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «هم‌اندیشی علوم انسانی؛ از چیستی تا کارکردها» پنجشنبه ۲۳ آذر با حضور جمعی از مدیران و پژوهش‌گران حوزه علوم انسانی در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.

سیدمحمد حسینی‌مقدم، استادیار و عضو هیئت علمی گروه مطالعات آینده‌نگر مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در این‌برنامه به نسبت هوش مصنوعی و علوم انسانی پرداخت و گفت: یکی از دغدغه‌های ما پرداختن به اتفاق‌هایی است که در حوزه علم و فرهنگ رخ می‌دهد. عمر علوم انسانی و معارف به درازای تاریخ ایران می‌رسد و از آن حوزه‌هایی است که خود من شخصاً دوست دارم، چرا که علوم انسانی ما در طراز جهان مطرح است.

وی ادامه داد: ۱۰ دانشگاه برتر در حوزه علوم انسانی جهان مطرح هستند که آمریکا و انگلیس در این میان نقش اساسی دارند و دانشگاه‌هایی مانند استنفورد و ماساچوست که شهرتشان به فناوری برمی‌گردد، در حال حاضر جزو برترین دانشگاه‌های علوم انسانی هستند. در انگلیس، صنعت آموزش عالی یکی از مهم‌ترین صنایع را به خود اختصاص داده است و مطرح می‌کند که چرا علوم انسانی امروز حائز اهمیت شده است.

این استادیار دانشگاه گفت: در کشورهای توسعه یافته برنامه‌ریزی جدی در این حوزه دارند، اما تحول در آن شامل یکسری از فعالیت‌ها بوده است از جمله آموزش و یکسری منابع بوده است مانند سرفصل‌های آموزشی، برند و داده‌ها… دانشگاهی می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد که کلان داده‌های بزرگ را در اختیار داشته باشد. آموزش و پژوهش از جمله ارزش‌هایی بوده است که علوم انسانی در اختیار دارد، اینکه روح و وجدان جامعه شده است یا نه. از سوی دیگر مطرح است که علوم انسانی با جامعه ارتباط برقرار کند یا نه. یا حتی مشتری‌های علوم انسانی چه کسانی هستند.

حسینی‌مقدم در ادامه گفت: در آینده‌پژوهی یکی از مسائل اصلی شناسایی تغییر است و اینکه تحولات جهانی علوم انسانی در کجا اتفاق می‌افتد. بنگاه «هولون ای کیو» تحقیقی در این زمینه انجام داد و گفت دانش در علوم انسانی در انحصار دانشگاه نیست و دانشگاه تنها یکی از ورودی‌هاست. پژوهش دامنه بازی دارد و در هر کجایی رخ می‌دهد. ضمن این‌که تحول در مدیریت آموزش است و والدین می‌توانند در این زمینه نقش مهمی داشته باشند. می‌توان گفت ما به تأثیر دانش آموختگان نگاهی نداریم.

وی به هوش مصنوعی اشاره کرد و افزود: مهم‌ترین عنصر در هوش مصنوعی داده‌ها هستند که چین از جمعیت عظیم خود به نحو احسن در این زمینه استفاده کرد و همین باعث شد تا نقش مهمی در عرصه هوش مصنوعی ایفا کند. نرم‌افزار و الگوریتم در ادامه است و در نهایت نیز سخت‌افزار است. از سوی دیگر سخت‌افزارها می‌توانند جایگاه ما را کنار بگذارند و علوم انسانی برای بهبود حال جامعه جهانی می‌تواند در این زمینه نقش مهمی داشته باشد. همان اندازه که هوش مصنوعی روی علوم انسانی تأثیر می‌گذارد و باعث تحول در آموزش می‌شود، همان اندازه نیز علوم انسانی بر هوش مصنوعی اثرگذار است.

این مدرس دانشگاه گفت: امروز شکافی میان علوم انسانی و جهان دیده می‌شود که داده‌وارسازی علوم انسانی است. تبدیل آموزه‌های علوم انسانی به داده‌های قابل پردازش، هوشمندسازی، دیده‌بانی ارزیابی و تحلیل تغییرها و تحول‌های انسانی به شکل بلادرنگ؛ ارتقای بهره‌وری و کارایی دانشمندان است که فهم و تبیین پیچیدگی‌های حاکم بر مسائل و موضوع‌های علوم انسانی و سرعت بخشیدن به فرآیندهای پژوهش و دستیابی به اثربخشی و کارآمدی را مطرح می‌کند. امروز هوش مصنوعی مرگ تئوری‌ها را رقم می‌زند. تعالی بخشیدن به تصمیم‌گیری به منزله ارائه بینش و پیش بینی بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌هاست. فهم شبکه ارتباطی میان موضوعات و زمینه‌های متفاوت شکل‌دهنده به واقعیت‌ها را در پی دارد. همچنین ایجاد فرصت‌های پژوهشی نوین مطرح است که تجزیه و تحلیل و شناسایی الگوهای حاکم بر کلان داده‌ها را در پی دارد و علوم انسانی دیگر نمی‌تواند در این حوزه نقشی داشته باشد.

حسینی‌مقدم گفت: ماشین‌های مصنوعی امروز بازی را تعیین می‌کنند و عدالت و برابری را مشخص می‌کنند و حتی جرم را تعیین می‌کنند. اگر هوش مصنوعی به اشتباه تشخیص دهد، علوم انسانی باید تلاش کند تا انسان را در دایره نگه دارد و اصلاح و کنترل داشته باشیم و انسان در مدار باید باشد. علوم انسانی می‌تواند کمک کند تا حریم خصوصی ما حفظ شود. علوم انسانی یکی از مهم‌ترین کارهایی که برای اعتلای بشریت می‌تواند انجام دهد این است که جلوی سوگیری ماشین‌ها گرفته شود.

وی افزود: رویکرد بین رشته‌ای، بین فرهنگی و بین‌المللی برای فهم واقعیت‌ها از جمله نکته‌های دیگری است که علوم انسانی می‌تواند در آن نقش داشته باشد. امروز بچه‌ها باید مهارت زندگی کردن را یاد بگیرند و دیگر دانشگاه‌ها این وظیفه را برعهده ندارند. اگر تصور کنیم که دانشگاه بود و بچه‌ها علوم انسانی خواندند شکاف مهارتی ایجاد می‌شود، چرا که نمی‌توانند با داده‌ها کار کنند. یکی دیگر از اتفاق‌هایی که رخ می‌دهد مقاومت در برابر داده‌هاست. علوم انسانی اگر مشارکت خوبی داشته باشد می‌توان جلوی سوگیری و تبعیض را گرفت. هوش مصنوعی می‌تواند جلوی بسیاری از معضلات جامعه مسئولیت پذیری را ارتقا دهد.

حسینی‌مقدم در پایان گفت: افزایش آگاهی، اجتماع‌های تخصصی علوم انسانی در حوزه هوش مصنوعی، بازنگری نظام آموزش علوم انسانی، ایجاد چارچوب‌های قانونی و اخلاقی برای استفاده از هوش مصنوعی، مشارکت مؤثر متخصصان علوم انسانی در طراحی و توسعه الگوریتم‌های کمتر تبعیض آمیز، تمرکز بر وظایف و مسئولیت‌های منحصر به افراد متخصصان علوم انسانی از جمله توصیه‌هایی است که در زمینه استفاده از هوش مصنوعی می‌توان از آن بهره گرفت.